کاشان فردا – حوریه شیوا / «محله»؛ جایی که قدیمیترها داستانها از آن دارند و امروزیها کمتر برایشان خاطرهانگیز است؛ این دستاورد معماری و شهرسازی مدرن است، شهرهایی بدون هویت که همبستگی اجتماعی را کمرنگ کردهاند.
فرو رفتن ما در فضای مدرنیته و زندگی شهری، و قرارگرفتن تحت نظام و قوانین منطبق با فرهنگ شهرنشینی، چنان ما را از هوش برده و مسحورکرده، که کمتر فضای گذشته را به یاد میآوریم. انگار که نور ویترینها و چراغهای فضای شهری، یا هیبت و عظمت سازههای مرتفع، سدّی شده برای دیدن گذرگاههای قدیمی شهر.
دود و آلودگی، صدای بوقهای ممتد ماشینها، قدمزدن مداوم در ساختمانهای اداری و تجاری، هویت کاشان قدیم را از یادمان برده است؛ انگار که باید دستهای معجزهگر و مهربانی واسطه شود تا کمی در بافت قدیمی شهر بچرخیم و نفس تازه کنیم.
***
دوستان نازنینم در یک عصر دلچسب زمستانی، جانی دوباره به تیم پانزدهنفرهمان بخشیدند و رنگ و روح زندگی به ما دادند.
بافتگردی پژوهشی ما، از کنار مسجد آقابزرگ کاشان آغاز و به زیارت خواجه تاجالدین ختم شد.
آبانبار خان و سختیهایی که حالا برای پرکردنش متحمل میشوند، خانه خمرهای که معماری چشمنواز و خاصش، از بدو ورود جادویت میکرد و خانه فانوس با حال و هوای فوقالعاده و نورپردازی بینظیرش.
قدمزدن در بافت تاریخی کاشان پر از رمز و راز است و حرف…
از میان کوچه آشتیکنان گذشتیم و قدمبهقدم زندگی کردیم… سکوهای کنار خانهها، با زبان بیزبانی حال پاهایت را میپرسیدند و اجازه میدادند دمی بنشینی و نفس تازه کنی… دیدن خشت و گلها و کفپوش خاص کوچهپسکوچههای قدیمی، روحت را نوازش میداد.
دیوارهای کاهگلی فریبندهای که در عین سادگی، روحت را تسخیر میکردند و آنطرف دیوارها، گویی خانهها تو را صدا میزدند، خانههایی پر از حس زندگی.
خانههایی که بازسازی آنها با عشق و علاقه توسط افرادی بعضاً غیربومی، اما دوستدار فرهنگ و هنر انجامشدهاند.
خانههایی که در کنار هم محله شده بودند و محلههایی که باهم یک شهر بودند. چند خانواده در یک حیاط، هر خانواده یک اتاق که گاه تنها پیوندشان، همسایگی بود و همین پیوند، خود دلبستگی و قرابتی بیاندازه را رقم میزد.
تمام اینها تو را پرت میکرد به گذشته؛ گذشتهای که در آن حال ِ«دیگری» مهم بود و روابط گرمتر و صمیمانهتر بودند، حال و هوایی که حکایت از نوعی آوارگی فرهنگی یا گمشدگی داشت… و سؤالی که مدام در گوشات زنگ میخورد:
مدرنیسم یا سنت؟ کدام حال مرا بهتر میکند؟
* * *
با گسترش روند شهرنشینی، شاهد تضعیف جایگاه محلهها و بافتهای قدیمی خواهیم بود؛ این امر در کنار آسیبهایی اجتماعی چون کاهش همبستگی اجتماعی، جایگزین کردن شبکههای اجتماعی و فضای مجازی بهجای مناسباتی که پیشازاین در ساختار محلهها جاری بود، و گسترش عرصه خصوصی افراد، منابع بالقوه اقتصادی برای صنعت توریسم را نیز از بین خواهند برد.
بافتهای قدیمی شهر و زیباییهای سرشار آن، این روزها کمتر دیده میشوند؛ فضاهایی که اگر نگاهی متفاوت و خلاقانه به آنها بشود، میتوانند گنجینههایی غنی از جاذبههای گردشگری بوده و اشتغالزایی برای بومیان و محلیها به همراه داشته باشند.
از این نویسنده:
+ شرکتهای فرش کاشان در نمایشگاه هانوفر آلمان