کاشان فردا – ۳ قاعده در تنبیه فرزندان.
سناریوی ۱ – سرویس مدرسه پشت در است، دختر اما از پوشیدن لباس خودداری میکند، زانوهایش را بغل کرده و نشسته روی مبل. مادر خواهش میکند، التماس میکند و با بوق سرویس از کوره در میرود، به دخترش ناسزا میگوید بازویش را محکم میکشد و بلندش میکند و به زور لباس را تنش میکند. بچه گریان سوار سرویس میشود.
سناریوی ۲ – پسر بچه خواهر کوچکش را اذیت کرده و موهای عروسک مورد علاقهی او را با قیچی چیده است. مادر به پسرش میگوید: اگر به جای آزاردادن خواهرش از او در پارک مراقبت کند، میتواند در عوض نیم ساعت بیشتر دوچرخهبازی کند.
سناریوی ۳ – پدر نیمهشب از خواب بیدار میشود تا لیوانی آب از یخچال بنوشد. نوجوان 14 سالهاش را میبیند که روی تراس سیگار میکشد. فردا بعد از صبحانه موضوع را با او در میان میگذارد، عوارض و پیامدهای سیگار کشیدن را به او توضیح میدهد و پیشنهاد میکند که در باشگاه ورزشی x نامنویسی کند.
شما در شرایط و موقعیتهایی مشابه برای تغییر و اصلاح رفتار فرزندانتان چه میکنید؟ آیا او را تنبیه میکنید و ناسزایش میگویید، یا برای انجام ندادن آن رفتار قول پاداش به او میدهید و یا سعی میکنید با صحبت کردن و توضیحدادن مسئله و پیشنهاد جایگزین او را از ادامه رفتارش باز دارید؟
واقعیت آن است در بسیاری از مواقع با تشویق و پاداش یا ارائه توضیح نمیتوانید بچهتان را از تکرار رفتار ناشایست بازدارید و چارهای جز تنبیه نیست. راههای زیادی برای تنبیه وجود دارد ولی روانشناسان تربیتی دریافتهاند که همهی آنها از دو حالت خارج نیستند: نمایش قدرت و خودداری از محبت.
“نمایش قدرت” چنانکه از نامش برمیآید، مبتنی بر برتری قدرت و اقتدار والدین است و بنابراین تنها زمانی مؤثر است که والدین اقتدار داشته باشند. چشمغره رفتن، تهدید کلامی یا فرستادن کودک به اتاق خود از جمله نمونههای نمایش قدرت خوب است.
البته انواع تنبیه بدنی و داد و فریاد کردن و ناسزا گفتن نیز در این دسته است اما نه تنها به تدریج تأثیر خود را از دست میدهند بلکه نتایج و پیامدهای بسیار نامطلوبی دارد. از این رو “تنبیه بدنی” و “ناسزا گویی” را باید به عنوان دو خط قرمز در تنبیه به خاطر داشت و در هیچ موقعیتی از آن استفاده نکرد.
“دریغ کردن محبت” دسته بزرگ دیگری از تنبیهها را در بر میگیرد که در آن کودک را به خاطر ناامید یا عصبانیکردن بزرگترها گرفتار غم یا گناه یا شرمساری کند. با قهرکردن، بیاعتنایی، یا نشان دادن غم و ناامیدی خود به کودک به او میفهمانید که به خاطر رفتار ناشایست او محبتتان را از او دریغ کردهاید.
البته این دو دسته از تنبیه تنها زمانی موثر است که در اولی والدین اقتدار کافی برای تحت تأثیر قرار دادن کودک داشته باشند، و در دومی ارتباط شما با کودک آنقدر برای او اهمیت داشته باشد که اختلال در آن موجب پشیمانی او شود.
لارنس اشتاینبرگ در کتاب 10 اصل ثابت فرزندپروری میگوید که هرگونه تنبیهی تنها زمانی مؤثر و فایدهبخش خواهد بود که سه قانون طلایی را رعایت کند:
1- ناخوشایند بودن: قانون اول برای تأثیر تنبیه این است که هر تنبیهی باید ناخوشایند باشد. مثلاً اگر می خواهید با گرفتن چیزی فرزندتان را تنبیه کنید باید چیزی را انتخاب کنید که کودک کمبود آنرا به شدت احساس کند و زمانش آنقدر باشد که دلش برای آن پر بکشد.
نکته مهم آن است که کودک زمانی از رفتار نامطلوب دست میکشد که واقعاً رنجیده شود.
2- ثبات و صراحت داشتن: قانون دوم تنبیه مفید آن است که تنبیه صریح و همیشگی باشد. اگر کودک شما ببیند که برای یک رفتار مشخص گاهی تنبیه میشود و گاهی نمیشود، تنبیه شما اتلاف وقت خواهد بود. مثلاً کودکی که حرفهای زشت می زند به خاطر هر حرف زشت اگر بخشی از پول توجیبیاش کسر شود به تدریج این رفتار را کنار میگذارد، اما اگر یک بار کسر شود و دو بار نشود او تنبیه را جدی نمیگیرد.
3- کوتاه بودن تنبیه و رفتار نامطلوب: قانون سوم یک تنبیه مؤثر آن است که بین رفتار ناشایست و تنبیهی که فرزندتان به خاطر آن تحمل میکند کمترین فاصله زمانی وجود داشته باشد. این امر باعث میشود فرزند شما تأثیر مشخص رفتارش را دریابد. اگر بین رفتار و تنبیه فاصله بیفتد، کودک در تشخیص دلیل تنبیه دچار آشفتگی میشود.
توصیههای بسیار مهم
+ در مواقع ضروری تنبیه بلامانع است به شرط آنکه از نوع بدنی، ناسزاگویی و خشن نباشد.
+ رفتار موردی و مشخصی را هدف بگیرد نه هویت فرزند را. نباید بگویید تو را دوست ندارم یا تو بچه بدی هستی، بلکه باید بگویید فلان رفتار تو را دوست ندارم یا فلان رفتارت بد است.
+ اگر خشمگین هستید کمی تامل کنید، چند نفس عمیق بکشید و بعد برای تنبیه تصمیم بگیرید.
+ همیشه بگویید دقیقاً برای کدام تخلف تنبیه میکنید و رفتار مورد انتظار را نیز مشخص کنید.
منبع: سواد زندگی
کاشان فردا را در اینستاگرام دنبال کنیم: https://www.instagram.com/kashanefarda.ir