ابیانه و آتشکده هارپاک (هِرپَک)
کاشان فردا – در مسیر کوچه اصلی ابیانه که از دروازه بالا تا دروازه پایین امتداد دارد، چهار گذرگاه سرپوشیده که سبات (سابات) نامیده می‌شوند، وجود دارد و اولین آن‌ها سباتی است که آتشکده در آن قرار دارد.
آتشکده هرپک یکی از مناطق دیدنی روستای ابیانه است که از زمان ساسانیان باقیمانده است.
این بنا در زمان هخامنشیان (۲۵۰۰ سال پیش) بنا شده و در زمان ساسانیان (۱۵۰۰ سال پیش) به اوج معماری خود رسیده است. از ویژگی‌های آن استفاده از سنگ و ملاط ساروج در طاق ضربی آن به‌شمار می‌رود.
در مرکز آتشکده، آتش روشن بوده که هم مسیر کاروان را روشن و مشخص می‌ساخته، و هم اینکه آتش مورد احترام بوده است. آتش را با زغال‌سنگ روشن نگاه می‌داشته‌اند که در حال حاضر هم به‌وفور در حوالی روستا وجود دارد.
آتشکده هرپک مانند تمامی بناهای ابیانه بر روی شیب پست و بلند واقع‌شده است. این بنا طوری ساخته شده که از هر طرف قابل رؤیت باشد. از طبقه تحتانی این پرستش‌گاه هنوز یک تالار کوچک باقیمانده است. طبقه مخصوص آداب مذهبی در سطح کوچه فعلی است. یک سرسرا که از سه جزء گنبدوار تشکیل شده و به جایگاه آتش و قسمت‌های دیگر مربوط به پرستش راه داشته است.
در گویش ابیانه هِر به معنی زیر و پَک به معنی پله است.
ضمناً برخی مانند دکتر حدادی به نام هرپک اعتقادی ندارند و عده‌ای دیگر نیز این نام را به هارپاک که از چهره‌های بزرگ و برتر در تاریخ هخامنشی و ماد است نسبت می‌دهند.
این گروه اعتقاد دارند که در هیچ نقطه‌ای از ایران آتشکده‌ای به این نام وجود ندارد، و دلیل وجود داشتن این نام در ابیانه را پایبندبودن مردم این خطه به سنت‌هایشان می‌دانند.
داستان هارپاک ازاین‌قرار است:
هوخشتره (شاه ماد) پس از نابودکردن آشور به سال ۶۱۲ ق.م و ایجاد امپراتوری، ثروت بزرگی برای فرزندش به ارث گذاشت؛ اما فرزند وی به‌جای محافظت از این ارزش‌ها، به ظلم کردن و عیاشی پرداخت و شبی خواب دید که از شکم دخترش (ماندانا) چشمه‌ای جوشید که سراسر آسیا را در برگرفت.
تعبیر خواب او چنین بود که دختر او ماندانا پسری به دنیا خواهد آورد که سلطنت را از وی خواهد گرفت. شاه ماد جهت جلوگیری از این موضوع ماندانا را به کمبوجیه _که مردی نجیب بود_ داد به امید اینکه از وی فرزندی آرام و نجیب مانند خودش به دنیا خواهد آمد.
ماندانا کورش را به دنیا آورد و دوباره خواب پادشاه به‌گونه‌ای دیگر تکرار شد و شاه کوروش را به هارپاک _وزیر خود_ سپرد تا کورش را نابود سازد ولی هارپاک از کشتن این کودک صرف‌نظر کرد و او را به چوپان دربار (مهرداد) سپرد و این طفل نزد چوپان بزرگ شد.
سرانجام روزی شاه ماد فرزند ماندانا را شناخت و درصدد انتقام گرفتن از هارپاک برآمد، تا آنجا که دستور داد پسر وی را کشتند و در یک مهمانی گوشت بدن پسر به خورد پدر دادند. هارپاک با این‌وجود که از ماجرا باخبر شده بود ولی سکوت کرد.
هنگامی‌که کورش در پارس دست به قیام زد، شاه ماد هارپاک را به فرماندهی سپاه برای سرکوب‌کردن کورش برگزید و هارپاک نیز فرصت را غنیمت شمرد و در اولین فرصت سپاه را تسلیم کورش نمود و کورش نیز پایتخت ماد را فتح کرد و سلسله ماد منقرض شد.
کورش به‌پاس بزرگواری هارپاک دستور داد تا در جای‌جای ایران آتشکده‌هایی را به نام هارپاک بنا کنند؛ که یکی از آن‌ها احتمالاً آتشکده ابیانه است.
علی‌اکبر ارشدى ابیانه ـ کاشان نیوز
از این نویسنده:
+ افسانه قلعه شکاکی
