کاشان فردا – عباس حلواچی نَشَلجی / میلِ باستانی روستای اِستَرک (estark) یکی از مهمترین میلهای کاشان است. میلها یا برجهای آتش، یکی از کهنترین سیستمهای اطلاعرسانی در ایران باستان بودهاند.
این بناها اکثرا در بلندی تپهها و جادههای کهن بنا شدهاند. بلندی میلها تا ۱۰ متر نیز میرسد. این بناها اجزای یک سیستم ارتباطی در سراسر ایران بودهاند و پیشینیان از طریق برافروختن آتش یا همان رسم تَشبهتَش و به راهانداختن آتش و دود میلهای دیگر را از حوادث و اخبار مطلع میکردهاند.
میل روستای اِستَرک در روی تپّهای مشرف به شهر کاشان بنا شده است
کلانتر ضرابی در کتاب تاریخ کاشان در مورد این بنای تاریخی ارزشمند چنین می نویسد: «از طرف جلگه و همواری بالای آسیاب قریه خُزاق که وارد در بند گَله استرک میشوند، در طرف شمال واقع، قلهایست سخت و سیاه در مقابل آن کوهی که (میل گله) بر فرازش استوار است و آب قریه خزاق از میان آن رودخانه که در پای آن کوه واقع است میگذرد … و کوه میل گلهاش نیز میگویند، و آن میل را از سنگ و گچ دوازده ذرع قطر و دوازده ذرع ارتفاع در بالای سر گله برفراز آن کوه ساختهاند به مانند ستونی از سنگ و از نردبان بر فراز آن میرفتهاند. باعث بنای آن گویند در سوابق ایام سه برادر بودهاند: یکی عبداله، یکی یزدانبخش و بنا بر اصلح یزدانپا است زیرا که قلعه آن منسوب و موسوم است به یزدانپا یعنی خدابین، و یکی رضا و خواهری داشتهاند نامش سلمه و هر یک در کوهی قلعهای حصین و مامنی متین از سنگ مشتمل بر خانهها و سایر مایحتاج از قبیل مسجد و حمام و آسیاب برای خود ساختهاند.
عبداله در کوه کوار قریه لنجرود قم که مشرف است به منزل پاسنگان و مشهور است به قلعه عبداله قلعه ساخته و رضا در کوه سرخ شوراب که مشرف است به معبر عام و مشهور است به مسجد رضا قلعهای بنا کرده و گویند آثار مسجدی علاوه بر سایر ابنیهها در آن هویدا است. و یزدانبخش در کوه تختهچنار که مشرف به دهنار و منزل سنسن است قلعه دارد که آثار و امارات ابنیه و عماراتش که همه از سنگ و حمام و آسیاب نیز داشته، بالفعل ظاهر است و در فصل بهار قریب دو سنگ آب از آستان قلعهاش به نشیب روان میگردد.
و سلمه قلعه محکمی در مزرعه علیآباد که بالای سر مزرعه لنگان و در طرف جنوب به میل گله استرک است برای خود بنا کرده بود و چون فیمابین آن سه برادر و این خواهر مقرر بود که از برای هر یک حادثهای و مهمی رخ نمود یک ساعتی شب در بام قلعه خود آتشافروزند و آن دیدهبانی که مخصوصا بر فراز هر قلعه همه شب تا سه ساعتی مواظب و مراقب بودی به محض مشاهده نیران (نور و آتش) و اشتعال آتش هر قلعه که علامت اخبار و اعلام بود به عنوان حصول اطلاع خود بلاتامل آتشافروختی…»
میل روستای استرک کاشان از سنگ و ملات ساروج ساخته شده است. شوربختانه این بنای ارزشمند تاریخی در چند دهه اخیر بر اثر بی توجهی مورد تعرض و تخریب فراوانی قرار گرفته است.
منابع:
تاریخ کاشان، کلانتر ضرابی، به کوشش ایرج افشار، انتشارات امیر کبیر؛۱۳۷۸ ص ۵۰.
کاشان فردا را در اینستاگرام دنبال کنیم: https://www.instagram.com/kashanefarda.ir