«عذرخواهی» را بیاموزیم و تمرین کنیم
کاشان فردا – آخرین باری که از کسی عذرخواهی کردیم، کی بود؟ عذرخواهی چگونه انجام شد؟ حضوری بود؟ تلفنی بود یا با پیامک؟ آن عذرخواهی چقدر صادقانه یا معنی‌دار بود؟ آیا عذرخواهی ما یا طرف مقابل را آرام کرد؟ آیا منجر به آشتی و ادامه رابطه شد؟
عذرخواهی فقط یک ژست اجتماعی نیست؛ پذیرش مسئولیت رفتار و اعمال ماست. کاری است که ما از روی ادب انجام می‌دهیم. عذرخواهی راهی است برای نشان‌دادن احترام و همدلی با شخص یا اشخاص آسیب‌دیده. و ازاین‌رو در روابط بین فردی و روابط اجتماعی بسیار تأثیرگذار است. چه‌بسا مرافعه‌ها و انتقام‌هایی که با یک عذرخواهی ساده رفع‌ورجوع می‌شوند و برعکس عدم عذرخواهی می‌تواند یک برخورد ساده را به کینه و دشمنی عمیقی تبدیل کند.
عذرخواهی مهم است
• عذرخواهی نشان می‌دهد که ما به احساسات شخص دیگر اهمیت می‌دهیم.
• عذرخواهی نشان می‌دهد که ما مسئولیت رفتار و اعمال خود را بر عهده می‌گیریم..
• با عذرخواهی از شخص دیگر، احساس نمی‌کنیم که او برای ما تهدیدی هست؛ به‌عبارت‌دیگر با عذرخواهی، از عصبانیت و خشم دیگران مصون می‌مانیم.
• با عذرخواهی از شخصی که صدمه‌دیده یا به او آسیب رسانده‌ایم، احساسات و ناراحتی آن‌ها را تأیید می‌کنیم.
کِی عذرخواهی کنیم؟
برای یک رنجش ساده، مثلاً وقتی‌که حرف کسی را قطع می‌کنیم و اصطلاحاً وسط حرفش می‌پریم، اگر بلافاصله عذرخواهی نکنیم، ممکن است دیگر دیر شود و عذرخواهی‌مان تأثیرش را از دست بدهد.
برای یک دلخوری شدید، مثلاً بابت اینکه یک نفر را در جمع تحقیر کرده‌ایم، بلافاصله عذرخواهی کردن، صورت خوشی ندارد. حتی کار را بدتر می‌کند. چون حواس همه جمع، روی آن موضوع متمرکز می‌شود و دلگیری فرد را از ما بیشتر می‌کند.
بنابراین برای عذرخواهی، باید سنجیده‌تر و حساب‌شده اقدام کنیم. پس سعی کنیم به‌موقع و در زمان مناسب عذرخواهی کنیم.
نکته قابل‌توجه این است که اگر عذرخواهی پس از گذشت زمان طولانی انجام شود یا معنای عذرتراشی بدهد، مطمئناً با شکست مواجه خواهد شد.
چگونه عذرخواهی کنیم؟
۱. مشکل را پیدا کنیم. آیا حرفی ناجوری زده‌ایم؟ آیا به کسی دروغی گفته‌ایم؟ آیا به قولی که داده‌ایم عمل‌نکرده‌ایم؟ آیا رنجش ایجادشده قدیمی است یا جدید است؟
تا زمانی که ندانیم به‌طور مشخص برای چه موردی باید عذرخواهی کنیم، عذرخواهی ما چیزی را حل نمی‌کند. گاهی ممکن است ما رفتار نادرستی انجام نداده باشیم، اما در طرف مقابلمان احساس ناخوشایندی ایجادشده باشد. به‌هرحال اول باید بفهمیم که مشکل کجاست و برای چه قرار است عذرخواهی کنیم.
۲ . مسئولیت اشتباه خود را بپذیریم. وقتی قرار است در مورد رفتار یا حرفی عذرخواهی کنیم، مهم است که مسئولیت اشتباه خود را به‌تمامی بپذیریم و سعی نکنیم بخشی از مسئولیت را به گردن طرف مقابل بیندازیم. اگر عذرخواهی تمام و کمال نباشد خود نوعی توهین است. عذرخواهی همراه با توجیه و بهانه آوردن دیگر عذرخواهی نیست.
ممکن است افراد یا عوامل دیگری هم در آن اشتباه دخیل باشند اما ما نمی‌توانیم به خاطر آن‌ها نصفه نیمه عذرخواهی کنیم. باید با پذیرفتن مسئولیت کامل اشتباه یا تقصیر رخ‌داده عذرخواهی کنیم.
۳ . به‌صراحت و با بیان روشن عذرخواهی کنیم. مهم است که زمان عذرخواهی اول موضوع و دلیل عذرخواهی را بیان کنیم و سپس با بیان روشن و واضح به خاطر آن عذرخواهی کرده و بخواهیم که عذرخواهی‌مان پذیرفته شود. مثلاً اگر با رفتار خود کسی را رنجانده‌ایم بگوییم که به خاطر فلان رفتار مشخص از شما عذر می‌خواهم و امیدوارم که عذرخواهی مرا بپذیرید.
۴ . عذرخواهی‌مان را بنویسیم. اگر امکان مکالمه رودررو وجود ندارد یا نمی‌توانیم مستقیم عذرخواهی کنیم، می‌توانیم با نوشتن نامه‌ای برای فرد موردنظر و بیان همه حرف‌هایی که دوست داشتیم رودررو به او بگوییم از او عذرخواهی کنیم. اگر با نوشتن راحت نیستیم، می‌توانیم صدای‌مان را ضبط کنیم. این کار نه‌تنها کمک می‌کند وقتی طرف‌مان را دیدیم یادمان بماند که چه چیزهایی به او بگوییم، بلکه می‌توانیم اگر خجالت می‌کشیم آنرا به طرف‌مان بدهیم.
بیشتر بخوانیم
+ صبر را از نو بیاموزیم/ ۶ تکنیک برای پرورش صبر
اما همیشه یادمان باشد که بهترین و مؤثرترین روش، عذرخواهی مستقیم و رودررو است.
۵ . جبران کنیم. عذرخواهی هیچ‌گاه نمی‌تواند جبران کامل عمل یا رفتار اشتباه ما باشد. بنابراین باید بتوانیم پس از عذرخواهی از انجام مجدد آن رفتار یا عمل یا حرف اشتباه خودداری و پرهیز کنیم. تصحیح و اصلاح رفتار یکی از نتایج عذرخواهی صادقانه است. همچنین به‌طور موردی هم اگر اشتباه ما موجب خسارتی در فرد مقابل شده در پی جبران آن برآییم. این‌گونه با جبران خسارت وارده به فرد یادمان می‌ماند که آن اشتباه را دوباره تکرار نکنیم.
۶ . برای جبران اشتباه‌مان فرصت بخواهیم. پس از عذرخواهی از فرد موردنظر بخواهیم تا فرصت دوباره‌ای برای جبران اشتباه بدهد. این کار باعث می‌شود فرد مقابل قدرت لازم را برای غلبه بر موقعیت به‌طور واقعی احساس کند.
۷ . صبور باشیم. اگر عذرخواهی‌مان پذیرفته نشد از فرد مقابل به خاطر شنیدن حرف‌هایمان و اجازه دوباره برای عذرخواهی مجدد در آینده تشکر کنیم. مثلاً بگوییم که “درک می‌کنم که آن‌قدر از دستم ناراحت هستید که نمی‌توانید عذرخواهی مرا بپذیرید اما از اینکه اجازه عذرخواهی به من دادید تشکر می‌کنم و منتظر می‌مانم تا نظر شما برای پذیرفتن عذرخواهی‌ام عوض شود”.
گاهی اوقات افراد برای پذیرش عذرخواهی و بخشیدن نیاز به آرام‌شدن و زمان دارند. ما با صبوری این فرصت را به آن‌ها بدهیم.
۸ . روی حرف‌مان بمانیم. عذرخواهی واقعی باید تصمیمی را به دنبال داشته باشد. برای اثبات جدی بودن عذرخواهی باید همیشه روی قول‌مان بمانیم. درغیر این صورت، عذرخواهی معنای خود را از دست می‌دهد و جلب اعتماد مجدد بسیار سخت‌تر و برخی اوقات غیرممکن می‌شود.
چند توصیۀ مهم برای عذرخواهی
• عذرخواهی بهتر است در خلوت ما و فرد مقابل انجام شود. این کار نه‌تنها احتمال تاثیر گذاشتن افراد دیگر را روی تصمیم فرد کمتر می‌کند، از استرس و اضطراب ما نیز می‌کاهد. اما اگر در حضور دیگران فرد را ناراحت کرده باشید، عذرخواهی باید در میان جمع انجام شود تا تأثیرگذار باشد.
• از زبان بدنی آرام و متواضعانه استفاده کنیم. دست‌به‌سینه ایستادن یا با انگشت اشاره کردن باعث می‌شود فرد مقابل حالت دفاعی به خود بگیرد. البته اگر واقعاً خود را مقصر بدانید و عذرخواهی شما صادقانه باشد زبان بدن شما این را به‌خوبی منتقل می‌کند.
• از به کار بردن کلمه “اما” خودداری کنیم (مثلاً نگوییم معذرت می‌خواهم اما…) چون این کلمه نشان می‌دهد که معذرت نمی‌خواهیم. همچنین نگوییم که “معذرت می‌خواهم که چنین احساسی دارید” یا “معذرت می‌خواهم که ناراحت شدی”. بلکه برای کاری که کردیم معذرت بخواهیم. با این جملات این‌طور به نظر می‌رسد که انگار فرد مقابل را متهم می‌کنیم و این معذرت‌خواهی واقعی نیست. پس به احساسات طرف مقابل ارزش بدهیم و مسئولیت کار خود را قبول کنیم.
• عذرخواهی همیشه عذرخواهی دیگری را به همراه دارد. یا از طرف ما برای چیز دیگری که یادتان افتاده یا از طرف مقابل. پس برای پذیرفتن عذرخواهی و بخشیدن نیز آماده‌باشیم.
• هنگام عذرخواهی از طرف مقابل نپرسیم که هنوز از دستمان عصبانی / ناراحت است یا نه. این کار باعث می‌شود احساسات ناخوشایند دوباره در وی سرباز کند و پذیرش عذرخواهی ما به تعویق بیفتد.
• بعد از انجام عذرخواهی زمانی را به خودمان اختصاص دهیم تا بتوانیم ضمن تجزیه‌وتحلیل رفتارمان با احساسات ناشی از آن کنار بیاییم. این کار باعث می‌شود در موقعیت‌های مشابه عاقلانه‌تر و درست‌تر رفتار کنیم.
• یادتان باشد عذرخواهی از افراد کوچک‌تر یا پایین‌دست ما به‌مراتب مهم‌تر و سخت‌تر اما مفیدتر از عذرخواهی از افراد بزرگ‌تر و بالادست است.
_________________
منابع:
https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-compassion-chronicles/202006/why-we-need-apologize
https://www.quietrev.com/the-science-behind-im-sorry-why-to-say-it-and-how
dralishahhosseini.blogfa.com
منبع اصلی کل مطلب: سواد زندگی
