منطق الطیر ، اثری برای خودشناسی

زهره طاهرزاده: روز ۲۵ فروردین در تقویم سرزمین ایران، روز ملی بزرگداشت عطار است که هر ساله در سراسر کشور و از جمله شهر نیشابور مراسم گرامیداشتی بدین منظور برگزار می‌شود.

فریدالدین ابوحامد محمد، عطار نیشابوری مشهور به شیخ عطار نیشابوری شاعر و عارف بلند آوازه و بنام ایران و ادبیات فارسی در پایان سده ششم و آغاز سده هفتم است. کودکی عطار با طغیان غُزها همراه بود. این فاجعه عظیم در ذهن کودک خردسال تأثیر غم انگیزی گذاشت.

پیشهٔ خانوادگی وی داروسازی بود. داستان مشهور برخورد عطار با درویش پاکباز در مغازه عطاری که موجب دگرگونی ژرفی در شخصیت عطار شد سبب گردید این شاعر شیفته حقیقت، کار خود را رها کند و مسیر تازه عرفان و سلوک معنوی را در پیش گیرد.

از عطار نیشابوری، میراث گرانبهایی به یادگار مانده است. از جمله دیوان قصاید، اسرارنامه، الهی نامه، منطق الطیر، مصیبت‌نامه، مختارنامه، غزلیات و… که هر کدام مرواریدی گرانبها از دریای اندیشه و عرفان این شاعر دل سوخته هستند.

منطق الطیر یا مقامات طیور یکی از با ارزش‌ترین آثار این عارف گرانقدر است که در میان آثار اهل عرفان و سلوک جایگاهی ویژه دارد. این اثر منظوم، گزارش سفر پررنج و مشقت مرغانی است که در جستجوی رهبر و پیشوایشان، «سیمرغ» عازم راهی پر محنت و بلا هستند.

زبان سمبولیک و نمادین این مجموعهٔ نفیس بر زیبایی و غنای آن افزوده است. در طی این سفر معنوی، جمع کثیری از پرندگان به قصد رسیدن به سیمرغ که در واقع نمادی از توحید و مظهر الهیت است قدم در این ورطهٔ هولناک می نهند. مرغانی که هر یک نماد یکی از وابستگی‌های مادی هستند به دلیل تعلق خاطر و دلبستگی‌های فرومایه و دنیوی از سیر و سلوک معنوی باز می‌مانند. عواملی که موجب بهانه آوری پرندگان مدعی می‌شود و راه صعود به سیمرغ حقیقت را بر آنها می‌بندد شامل وابستگی‌ها، ترس‌ها و موانعی می‌باشد؛ تا اینکه سرانجام سی مرغ دل شکسته و رنج کشیده به راهنمایی هدهد پیک معرفت و پیام آور آستان حقیقت به سوی «سیمرغ وحدت» بال و پر می‌گشایند و پس از عبور از ۷ وادی، چون به مقصد می رسند با نهایت شگفتی درمی‌یابند که سیمرغ حقیقی خودشان هستند. «مجمعي كردند مرغان جهان آن چه بودند آشكارا و نهان جمله گفتند: «اين زمان در روزگار نيست خالي هيچ شهر از شهريار يكديگر را شايد ار ياري كنيم پادشاهي را طلب كاري كنيم» پس همه با جايگاهي مي آمدند سر به سر جوياي شاهي آمدند».

وابستگی‌هایی را که عامل بازدارندگی این مرغان مدعی طلب و عشق می‌شود به طور خلاصه می توان به دو دسته مادی و معنوی تقسیم کرد. از مهمترین این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد: ۱- وابستگی به مال و ثروت ۲- وابستگی به مقام و قدرت ۳- وابستگی به عمر جاودانی ۴- وابستگی به محبوب و…

اثر شگرف منطق الطیر نمونه عالی از خودشناسی، بررسی نقاط ضعف و کوشش بر رفع و اصلاح آن است تا دقیقاً انسان پی ببرد چه عواملی مانع رشد معنوی او شده و مسبب دوری اش از مسیر حقیقت جویی و کمال و قرب الهی می شود.

کاشان فردا را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.

اینستاگرام تلگرام