کاشان فردا ــ برخی از بناهای موروثی دارای ارزش تاریخی در نقاط مختلف کشور از جمله شهرستان کاشان، بنا به علتهای گوناگون در گذر سالها با بیمهری روبهرو شده و در صورت تداوم بیتوجهیها در آستانه نابودی کامل قرار خواهند گرفت.
به گزارش ایرنا، برخی کارشناسان بر این باورند که برخورداری از نعمت خانههای تاریخی به عنوان جاذبه گردشگری و بخش مهمی از فرهنگ و تمدن شهرها مانند تیغی دو لبه است و شرایط برخی از این اثرهای با ارزش زنگ خطر را به صدا درمیآورد، زیرا تخریب و نابودی آنها میتواند شناسنامه و هویت شهرها را به چالش کشیده و با گذشت زمان حتی دگرگون کند.
چنین بناهایی در استانی با پیشینه تمدنی پرباری مانند اصفهان، کم نیست و تنها در شهرستان آران و بیدگل 150 خانه تاریخی ارزشمند وجود دارد که تنها 39 باب از این خانهها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
10 درصد خانههای تاریخی آران و بیدگل اما در آستانه تخریب است و از جمله آنها می توان به کرباسیها، قدیمیترین خانه تاریخی در این شهرستان اشاره کرد که بهدلیل فقدان توجه و بازسازی در آستانه تخریب کامل قرار دارد.
خانه کرباسیها در محله درب مسجد قاضی و در همسایگی مسجد تاریخی ملاعلی آران و بیدگل واقع است که با بیمهریها و بیتوجهیها نفسهایش به شماره افتاده است.
ورودی این خانه میراثی موروثی از طریق یک دالان به حیاتی مربعی شکل راه دارد که با گذر از یک هشتی بسیار زیبای گچبری شده، به قسمت ایوانی میرسد که سه اتاق همراه با زیرزمینهای زیبا و خنک از آن رخ مینماید.
یکی از مالکان خانه کرباسیها گفت: این بنای تاریخی شامل ایوان خشتی، چند اتاق، کارگاههای کرباسبافی (شعربافی)، ابریشمکشی، رنگرزی، مطبخ، دالان بالاخانه و پایینخانه، حوضخانه ماهی، اصطبل (طویله تابستانی و زمستانی) و همچنین هیزمخانه میباشد.
حسینعلی کرباسی افزود: خانه تاریخی کرباسیها در روزگاران دور شامل 2 باب خانه تو در تو بود و در شرایط کنونی تبدیل آن به مکانی برای ترویج بومگردی در صورت بازسازی اساسی و ارائه تسهیلات امکانپذیر است.
وی بیان کرد: این بنا از قدیمیترین خانههای آران و بیدگل است که بهعلت ثبتنشدن در فهرست میراث فرهنگی، بهرهمند نشدن از کمکهای دولتی و عدم توانایی مالی مالکان در آستانه تخریب است، در حالی که کمتر خانهای دستکم در این شهرستان چنین تشکیلاتی دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آران و بیدگل در گفتوگو با ایرنا تصریح کرد: بنای تاریخی کرباسیها به عنوان قدیمیترین خانه تاریخی این شهرستان قدمت، اصالت و ارزش بالایی دارد.
مجید نوری با تائید ضرورت بازسازی فوری خانه کرباسیها افزود: این اثر مربوط به دوره ایلخانی است که در دوره قاجار هم بازسازی و با انجام ساخت و سازهایی به مساحتش افزوده شد.
وی گفت: خانه کرباسیها هنوز ثبت ملی نشده است اما تهیه پرونده ثبتی آن به جد در دستور کار میراث فرهنگی آران و بیدگل قرار دارد.
نوری تصریح کرد: نقشهبرداری این اثر انجام شده و تهیه مستندات تاریخی هم در حال انجام است تا پس از ثبت در فهرست ملی و تامین اعتبار از سوی سازمان میراث فرهنگی، عملیات بازسازی آغاز شود.
به گزارش ایرنا، حتی بهرغم قرارگرفتن در فهرست ملی همه بناهای تاریخی موجود فرصتی برابر برای احیای دوباره ندارند که از جمله میتوان به نمونه میراثی موروثی کاخ سرهنگآباد یا همان بنای معروف به چهلستون اردستان اشاره کرد که در سال 1355 شمسی به شماره 1278 در فهرست آثار ملی ثبت شد.
کاخ سرهنگآباد که باشکوهترین بنای تاریخی در مناطق کویری ایران بهجا مانده از دوران قاجار بود، حدود سال 1260 توسط «مصطفی قلی خان سهامالسلطنه عرب عامری» مشتمل بر یک کوشک و شکارگاه برای پذیرایی از شاهزادههای قاجار در روستایی به همین نام از توابع دهستان سفلای بخش زواره در 76 کیلومتری شرق اردستان ساخته شد.
بنا با نزدیک به 600 مترمربع مساحت 20 ستون سنگی و سه ایوان جنوبی، شرقی و غربی با نمای سنگی زیبا داشت که به ترتیب مشرف به رودخانه، چمنزار و کوهستان بوده و گچبریهای بیمانند، سقفهای چوبی و تزئینات سنگی (شبیه عالیقاپو و چهلستون اصفهان) به کار رفته در این بنا دل هر بینندهای را میربود.
سرهنگ آباد شامل تالار کاخ با ترکیبی از سازههای خشتی، آجری، چوبی، تزئینات نقاشی، آینهکاری، نقاشی پشت شیشه و قراولخانه، حمام، برجهای دیده بانی، اصطبل، آسیاب و شاهنشین در سه طبقه با یک هزار و 500 مترمربع زیربنا بود که در ایوان جنوبی آن نیز یک استخر بزرگ با پوشش فلزی به چشم میخورد.
کاخ سرهنگ آباد اردستان از جمله اثرهای تاریخی فراموششده استان اصفهان بود که بهرغم رونق این سالهای صنعت گردشگری در گوشهای بدون استفاده سوت و کور ماند تا در نهایت فروردینماه امسال بخشهایی از آن در یک آتشسوزی عمدی سوخت و امروز تنها سایهای از شکوه گذشته را برای رهگذران تاریخ به یادگار مانده است.
اینها بخشی از ماجراست چرا که در شهرستان کاشان، نقطهای دیگر از شمال استان اصفهان نیز 700 خانه تاریخی وجود دارد که تنها 90 باب از آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند و بر اساس آن مورد رسیدگی قرار گرفته و در صورت نیاز به بازسازی، اعتبار دریافت میکنند.
به گفته کارشناسان امر، طرحهای بازسازی بناهای تاریخی و میراثی نیازمند زمان و اعتبار است و مشکل از جایی آغاز میشود که باید شخصیتی حقیقی یا حقوقی مسئولیت را بر عهده بگیرد چرا که بسیاری از این بناهای دارای ارزش تاریخی، خانه های موروثی هستند که بیشتر مواقع مالکان آنها توانایی مالی لازم برای نگهداری از بنا را ندارند.
کم نیست شمار بناهایی که با خاک یکسان شده و در یاد دوستداران میراث فرهنگی نیز غبار فراموشی گرفتند چرا که مالکان تمایلی برای ورود دولت ندارند و با توجه به مشکل تملکی، اعتباری نیز برای نگهداری و بازسازی این خانههای تاریخی اختصاص نمییابد.
گویی حذف از تاریخ، سرنوشت محتوم خانههایی است که در میان دیوار بلند فرآیندهای پیچیده اداری از یک سو و مالکانی ندار با هزار سودا در سوی دیگر گرفتار شدند؛ در شرایطی که این میراث تاریخی ارزشمند میتواند با بکارگیری درست و مدیریت کارآمد موجب توسعه گردشگری، رونق اقتصاد محلی، ارزآوری و پویایی اقتصاد غیرنفتی شوند.