نگاهی به پدیده اجتماعی وندالیسم
- سمیه خیراندیش-پژوهشگر اجتماعی
پدیده اجتماعی
Social phenomena
پدیده های اجتماعی از این نظر موجودیت پیدا می کنند که از زندگی اجتماعی نشات گرفته اند و به این مناسبت است که به آن ها صفت اجتماعی می دهیم این امور اداری موجودیت مستقل هستند ، در جامعه بوجود می آیند و تغییر و تحول پیدا می کنند و در هر اجتماعی بشکل خاصی ظاهر می شوند چنانچه خواسته باشیم پدیده های اجتماعی را تشخیص دهیم می توانیم به وضع زندگی و روابط مردم در ابعاد مختلف زمان و مکان و نحوه احساس و تفکر اجتماعی آنها توجه کنیم.
انواع پدیده های اجتماعی
*پدیده های طبیعی
*پدیده های زیستی
*پدیده های اجتماعی
طبیعی است که هر یک از این پدیده ها دارای قلمرو خاصی هستند و موضوع علوم گوناگونی قرار می گیرد. اما بدیهی است که این سه دسته فوق با یکدیگر پیوستگی و ارتباط دارند و این تفکیک از نظر جدایی کامل آنها نیست بلکه از نظر سهولت بررسی و شناسایی هر کدام است. این ارتباط از آن جا آشکار می شود که در نظر بیاوریم اساسا تمام پدیده ها با هم ارتباط دارند و بی تردید هر پدیده ی زیستی تحت تاثیر شرایطی طبیعی و اجتماعی نیز قرار می گیرد. بطورکلی پدیده عبارت است از آنچه که خود را نشان می دهد ، با شواهدی آشکار می شود، یا از طریق حواس و هوشیاری درک میشود . در زبان جامعه شناسی پدیده به هر واقعیت اجتماعی گفته می شود البته در حالیکه برای همه آشکار و عینی باشد ، پدیده های اجتماعی زمینه علوم اجتماعی هستند.دورکیم جامعه شناس فرانسوی از کسانی است که بیش از همه به بحث درباره ی ماهیت پدیده های اجتماعی ، خصوصیات آن ، روش مشاهده ، و بررسی آن و سایر مشخصات مربوط بحث کرده است.
ویژگی های پدیده های اجتماعی
1-خارجی بودن
2-جبری بودن
3-عمومیت داشتن
خارجی بودن :
منظور از خارجی بودن ، قرار داشتن پدیده های اجتماعی در خارج از موجودیت یا شخصیت فردی انسان است از آنجا که امور اجتماعی در حکم تصورات جمعی است انسان اصول زندگی اجتماعی ، آداب و رسوم جمعی را پس از تولد در مقابل خود ساخته و پرداخته می بیند.زیرا خواست و اراده خود فرد در تشکیل این دخالتی نداشته است.
جبری بودن :
منظور از جبری بودن قدرتی است که رفتارها یا قواعد اجتماعی در جامعه داراست و افراد موظف به اجرای این قواعد هستند بطور کلی پدیده های اجتماعی نوعی قالب یا الگو جهت رفتار افراد تعیین می کنند و آنچه که جبری بودن را تا حدودی تضمین می کند عوارض بعدی آن است.
عمومیت داشتن:
منظور از عمومیت پدیده های اجتماعی وجود وشیوع پدیده یا رفتار اجتماعی معینی در جامعه است رواج وعمومیت آداب و سنن و دیگر تشریفات اجتماعی با هر درجه از شدت و قدرتی که باشد حاکی از این خصوصیات است عمومیت تنها محدود به این نیست که هر یک از افراد تک تک رفتار معینی را انجام دهند بلکه آنچه مهم است موجودیت اجتماعی پدیده مورد نظر است زیرا این امور حالتی متمایز از آنچه که در ذهن افراد است را دارد.
طبقه بندی پدیده های اجتماعی :
الف) پدیده های مربوط به مرفولوژی اجتماعی
ب) پدیده های مربوط به فیزیولوژی اجتماعی
ج) پدیده های مربوط به رفتار گروهی و جمعی
الف) مرفولوژی اجتماعی:
شامل خصوصیاتی است که مربوط به ساخت و ترکیب جامعه می باشد مثل وضع سکونت محل سکونت نقشه محل نحوه ساختمان ها و اماکن وضع خانه سازی پراکنده و تراکم جمعیت وبطور کلی پدیده های که ساخت و شکل خارجی جامعه را شامل می شود این دسته عموماً ثبات قابل ملاحضه ای دارند و در ردیف مادی ترین پدیده های اجتماعی قرار دارند.
ب) فیزیولوژی اجتماعی:
فیزیولوژی اجتماعی شامل پدیدهای است که مربوط به کارکرد ها و روابط نهاد های درون جامعه می باشد و پدیدهایی مثل آموزش وپرورش وتاسیسات مربوط به آن مذهب و سازمان ها تفریحات و نحوه گذراندن اوقات فراغت حکومت و نحوه روابط سیاسی سازمان های اقتصادی و شبکه تولید ومصرف خانواده و روابط خانوادگی و آنچه در چارچوب این نهاد اجتماعی به وجود می آید .مظاهر مختلف فیزیولوژی اجتماعی از آنجا که تنوع بسیار دارد موضوع شعب گوناگون جامعه شناسی قرارمی گیرد.
ج) رفتار گروهی وجمعی:
این دسته ازپدیده های اجتماعی غیر مادی ترین ودر مواردی کم ثبات ترین پدیده های اجتماعی ممکن است باشند و شامل رویدادها ، افکار ، هیجانات ، احساسات،یاد گیری جنبه هایست که ممکن است در یک گروه ، طبقه ، یاقی ملت خاصی ممکن است وجود داشته باشد.
از پدیده تا مسأله اجتماعی
دکـتر علیرضا محسنی تبریزی ـ جامعه شناس واستاد دانشگاه تهران، در تعریف مسأله اجتماعی می‌گوید: یک پدیده اجتماعی با داشتن چند ویژگی شاخص، می‌تواند یک مسأله اجتماعی قلمداد شود. اول، فراوانی آن پدیده، به طوری که در میان تعداد کثیری از افراد شیوع داشته و با سنجه‌های مقبول مغایر باشد؛ مثلا اگر در تهران فقط چند زن خودفروش یا معتاد داشته باشیم، نمی‌توان این وضعیت را یک مسأله اجتماعی نامید، ولی اگر تعدادشان به چند هزار نفر برسد،یعنی موضوع به یک مسأله اجتماعی تبدیل شده است.
دوم آن که مردم موضوع را به عنوان یک مسأله تعریف کنند یا نه؟ مثلا ممکن است در یک جامعه، بی حجابی به عنوان یک ناهنجاری تعریف شود و در جامعه‌ای دیگر این طور نباشد. این مفاهیم به تعریف و برساخت‌های مــا از پدیده‌هــای اجتـماعی برمی گردد که به آنها معنای خوب یا بد بدهیم.
وی می‌افزاید: به گفته رابرت مرتون (جامعه شناس آمریکایی) قواعد، رفتارها، ارزش‌ها و هنجارها معمولاً جهانی‌اند. تقریبا همه جوامع بر ضرورت علم، فرهنگ، معنویات و اقتصاد تاکید دارند، اما آنچه جوامع را از یکدیگر متمایز می‌کند، میزان تاکید آنها بر این مفاهیم است. دکتر محسنی درباره عوامل موثر بر یک «مسأله اجتماعی» می‌گوید: مسایل اجتماعی، برخلاف پدیده‌های مادی و فیزیکی، تک سببی نیستند و پیچیدگی بیشتری دارند. برای بررسی این مسایل، ده‌ها متغیر داریم که برخی از آنها نامشخص‌اند و حتی ممکن است به دامنه همه این عوامل و تعداد آنها آگاهی پیدا نکنیم.
نسبی بودن تعریف آسیب اجتماعی
محمود امانی جامعه‌شناس در تعریف مسأله اجتماعی می‌گوید: مساله اجتماعی به حالت حاد و تشدید یافته آسیب اجتماعی اطلاق میشود. مساله اجتماعی همچون غده سرطانی در بدن انسان است که در ابتدای شیوع و رشد، کوچک و قابل مهار بوده (به شکل آسیب اجتماعی) اما به تدریج گسترش یافته و بدن انسان (جامعه) را به شدت ضعیف و متاثر ساخته است، به گونه‌ای که نیازمند هزینه، زمان و تلاش برای مهار و یا کنترل آن است. جنگ، مهاجرت، قانون گریزی، ترافیک، سوانح رانندگی، فردگرایی و بی تفاوتی مدنی، جرایم سازمان یافته، فحشاء، فساد اداری، مصرف بالای الکل، خودکشی، افسردگی، طلاق، تبعیض قومی و گروهی، نژادپرستی، تروریسم، تکدی گری، سرقت مسلحانه،کشتار حیوانات، بهداشت، تخریب محیط زیست، کمبود و قحطی آب، کودکان کار، آزارجنسی، روزمرگی، بوروکراسی، ساختار سیاسی، کمبود مسکن، بیکاری، اعتیاد به مواد مخدر و دین گریزی، نمونه‌هایی از مسایل اجتماعی در ایران و جهان هستند.این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: باید دقت داشته باشیم که مسایل اجتماعی هم تابع زمان، مکان و عوامل جغرافیایی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، ارزشی، مذهبی، قومی، روانی، علمی و تاریخی است. یک پدیده اجتماعی در یک زمان می‌تواند مسأله اجتماعی باشد، ولی در زمان دیگر امری عادی تلقی شود و مسأله اجتماعی به حساب نیاید. به عنوان مثال، جنگ و مهاجرت در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ شمسی در ایران یک مسأله اجتماعی بود، اما الان نیست. حجاب در ایران باستان مسأله اجتماعی نبود اما در دوره معاصر همواره یک مسأله اجتماعی بوده است. به همین ترتیب نژادپرستی در آمریکا در دوره‌ای مسأله اجتماعی بود اما در بسیاری از کشورها مانند ایران هرگز چنین چیزی یک مسأله تلقی نمی‌شد. برای همین است که جامعه شناسان معتقدند مسأله اجتماعی امری نسبی و تابع عوامل گوناگون است.به گفته محمود امانی، جامعه شناس، رصد جامعه و گروه‌های اجتماعی، ابزاری قوی و علمی برای شناسایی و کنترل آسیب‌های اجتماعی است. این استاد دانشگاه در تعریف آسیب‌های اجتماعی می‌گوید: آسیب‌های اجتماعی به هر نوع عمل فردی یا جمعی اطلاق میشود که در چارچوب اصول اخلاقی و قواعد عام جامعه قرار نمی‌گیرند و در نتیجه با منع قانونی و یا قبح اخلاقی و اجتماعی روبه رو می‌گردند. به طور کلی آسیب‌های اجتماعی، پدیده‌های اجتماعی نا بهنجار و غیرعادی است که در نتیجه اختلال در بخش یا بخش‌هایی از جامعه رخ می‌دهد و می‌تواند بستر ساز ایجاد مسایل حاد اجتماعی شود. وی می‌افزاید: آسیب‌های اجتماعی زمانی رخ می‌دهند که طی آن ارتباط، تعامل و زندگی طبیعی و بهنجار بخشی از افراد جامعه از حالت طبیعی خارج میشود و حالت نابهنجار(بیمارگونه) به خود می‌گیرد و در عین حال خرد جمعی و یا وجدان جامعه از این وضعیت، احساس نامطلوب و نگران کننده‌ای دارد.به گفته آقای امانی، اعتیاد، قتل، بیکاری، پایین بودن سرانه مطالعه، فساد اداری، قانون گریزی، فحشا، دروغگویی، فردگرایی، تخریب محیط زیست، عدم توجه به سالمندان، طلاق و خودکشی، نمونه‌هایی از آسیب‌های اجتماعی در جهان هستند. این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: آسیب‌های اجتماعی بر حسب عوامل مکانی، زمانی، جغرافیایی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، مذهبی، قومی و روانی اشکال متفاوتی دارند و نسبی هستند؛ به این صورت که با توجه به عوامل یادشده، در یک زمان آسیب محسوب می‌شوند و در زمان و مکان دیگر می‌توانند به عنوان آسیب شناخته نشوند. به طور مثال، طلاق در ایران نه فقط یک آسیب اجتماعی به شمار می‌رود، بلکه به عنوان یک مسأله اجتماعی(شکل حادتر آسیب اجتماعی) شناخته میشود، چرا که فرهنگ مردم ایران، طلاق را عامل مزاحمی در امر مقدس ازدواج می‌داند و نگاه به طلاق در کشور ما منفی است. از سویی نرخ طلاق در ایران بسیار بالاست و به همین دلیل طلاق در ایران یک مسأله اجتماعی است اما همین موضوع می‌تواند در کشوری مانند سوئیس یک مسأله اجتماعی نباشد و حتی به عنوان آسیب اجتماعی شناخته نشود، چون نگاه به ازدواج در آن کشور با نگاه ما فرق دارد و نرخ طلاق نیز پایین است و بالطبع زندگی تعداد کمی از مردم را تحت تاثیر قرار می دهد.وی می‌افزاید: این یک مثال مقایسه‌ای بین دو کشور بود. ولی اختلاف تعاریف به مرزهای داخلی یک کشور نیز سرایت کرده است، به شکلی که از یک منطقه به منطقه‌ای دیگر،آسیب‌های اجتماعی متفاوت با شکل‌های گوناگونی وجود دارند.
وندالیسم
وندالیسم را عمدتاً رفتاری آگاهانه ،تعمدی و غرض ورزانه می دانند که فرد با اراده و خواست خود و با سوگیری تخریبی و عموماً بدون کسب نفع مادی صورت می دهدبا توجه به تنوع رفتارهای وندالیستی و همچنین حوزه های مورد مداخله ای این رفتار ،نمی توان تصویری دقیق از وضعیت شهر ارائه کرد،اما می توان اذعان کرد که بخش قابل توجهی از هزینه های نگاهداشت شهر تهران به مقوله ای وندالیسم ترمیمی و تخریب اموال عمومی اختصاص می یابد.با توجه به اینکه بررسی دقیق از میزان خسارت ایجاد شده به اموال عمومی در شهر تهران در دسترس نیست و از سویی دیگر،شهرداری تهران در کمتر زمان ممکن خسارت های ایجاد شده را در تهران ترمیم و بهسازی می کند،لذا مفهوم «وندالیسم»به مثابه ی یک «مسئله اجتماعی»برای شهر تهران دارای اهمیت است.با توجه به ضرورت پرداختن به موضوعات و مسایل اجتماعی شهری ،وندالیسم به عنوان یکی از مسائلی که تبعات و پیامدهای گسترده ای هم برایافراد ،خانواده ها،نهادها و سازمان ها و در ابعاد گسترده جامعه شهری دارد. پیشینه اقدامات وندالیستی در هر جامعه می توان به قدمت تاریخ همان جامعه باشد و اگر بخواهیم انواع جنگ ها و غارت های اقوام مهاجم و یا نزاع داخلی را بهخ حساب آوریم، باید بررسی مفصلی در تاریخ آن جامعه صورت داد. به معنای تخصصی و جامعه شناختی آن و در خصوص کاربرد این واژه در ادبیات اجتماعی- سیاسی و در رسانه ها باشد می توان اهمیت یافتن این موضوع در ایران را در دهه 1370شمسی و شروع مسابقات فوتبال به ویژه جام آزادگان و وقایع پس آن نسبت داد.این اقدامات دارای بستری متفاوت از جنگ ها و نزاع های داخلی و خارجی یا حتی اقداماتی مثل اوباشگریهای تاریخ معاصر ایران از جمله کودتای 28مرداد یا وقایع دوران شکل گیری انقلاب و حتی اعتراض های گروه های سیاسی و طرفداران آنان در سال های ابتدایی انقلاب است.
وندالیسم در قوانین ایران
در قوانین جمهوری اسلامی ایران براساس ماده 677 قانون مجازات اسلامی هرکس عمداً اشیای منقول و غیر منقول متعلق به دیگری را تخریب یا به هر نحو کلا یا بعضاً تلف کند یا از کار بیندازد .به حبس 6ماه تا 3سال محکوم می شود. نکته قابل توجه در این خصوص عملکرد عموم کشورها با وضع قوانین و مقررات بازدارنده در برخورد با مجرمان این پدیده ضد اجتماعی است.
وجه تسمیه واژه وندالیسم
وندالیسم مشتق از واژه وندال است .وندال نام قومی از اقوام ژرمن-اسلاو به شمار می رفت که در قرن 5 میلادی در سرزمین های واقع در میان دو رودخانه در ویستول زندگی می کردند.آنان مردمانی جنگجو خونخوار و مهاجم بودند که به کرات به نواحی و سرزمین های اطراف قلمرو خود تخطی و تجاوز می کردند و به تخریب و تاراج مناطق و آبادی های متصرفه می پرداختند.روحیه ویرانگری قوم وندا سبب گردید که در مباحث آسیب شناسی کلیه رفتارهای بزهکارانه که به منظور تخریب آگاهانه اموال اشیا و متعلقات عمومی و نیزتخریب و نابودی آثار هنری و دشمنی با علو صنعت و آثار و تمدن صورت می گیرد.به گونه ای به وندالیسم منتسب گردد. هر چند برخی منتقدین این بحث را مطرح کرده اند که نوع تهاجم و تخریب وندال تفاوت چندانی با دیگر اقوام مهاجم نداشته و مجموعه ای از وقایع ادبی-سیاسی باعث شد تا این مفهوم سازی مرسوم شود که لزوما دلالت بر تمایز رفتارهای این قوم ندارد وندال های کهن در هجوم های وحشیانه خود چیزی را ویران کردند. که خود نساخته بودند اما وندال های مدرن چیزی را نابود می سازند. که از آن جامعه خودشان است.
مفهوم وندالیسم در تعاریف مختلف و عناصر و وجوه تبیینی آن ها
بعد تبیینی عناصر مشترک تعریف عناصر متمایز تعریف مرجع سال تعریف
حرمان و نامیدی
تخریب آگاهانه (تعمدی غرض ورزانه )ارادی نداشتن جهت گیری مادی(غیر انتفاعی) خودخواسته اموال عمومی کلارک1991 تخریب آگاهانه ارادی و خودخواسته اموال تاسیسات و متعلقات عمومی
ویلکینسن1995 تمایل به تخریب آگاهانه ،ارادی،و خودخواسته اموال تاسیسات و تعلقات عمومی
نبود نفع شخصی زیان زننده وجه محیطی گلدشتاین1996 و1998 تخریب آزادانه و ارادی محیط بدون کسب نفع شخصی که نتایج عمل را عاملان و قربانیان با توجه به هنجار موجود زیان تلقی کنند
بدون اجازه اموال کسرلی و همکاران تخریب عمدی یا مغرضانه اموال بدون اجازه مالک
بیمار گونگی تاسیسات عمومی پاتریس ژانورن1963 نوعی روحیه بیمارگونه که به تخریب تاسیسات عمومی و نظایر آن تمایل دارد
تداوم و تکرار اموال عمومی مییر و کلینارد1979و 2011 تخریب ارادی اموال و متعلقات عمومی بصورت مداوم و مکرر
صدمه معتلقات دیگران موزر1992 عملی آگاهانه و ارادی یه قصد صدمه زدن یا تخریب کردن چیزی که متعلق به دیگری است
عدم تملک اموال(عمومی و خصوصی) گوتیرز و شومیکر2008 رفتاری شامل تخریب اموال و نه تملک آن هاست
انواع وندالیسم
بسته به کاربرد و هدف طبقه بندی انواع گوناگون رفتار وندالیستی را می توان براساس مکان (شهر،روستا،جنگل)حوزه عمل(فرهنگی ،سیاسی) ترکیب عاملان (فردی یا جمعی) انگیزه ی عمل (سرگرمی،اعتراضی،کسب تایید در گروه)و جنبه های دیگر تقسیم بندی کرد.
استانلی کوهن شش نوع وندالیسم را از هم تمایز می دهد که عبارت اند از:
– وندالیسم اکتساب کننده: مانند غارت و دزدی (سرقت مبلمان شهری و…)
-وندالیسم تاکتیکی: برای پیشبرد برخی دیگر از اهداف ورای به دست آوردن پول یا اموال مانند کسی که با شکستن پنجره دستگیر می شود و شب را در سلول های پلیس صاحب بستری برای خواب می شود.
-وندالیسم ایدئولوژیک: انجام عمل به علت صریح ایدئولوژیک و یا ارائه پیام ایدئولوژیک
-وندالیسم کینه جو برای انتقام
-بازی وندالیسم آسیب های ناشی از بازی کودکانه
-وندالسیم مخرب: آسیب های ناشی از غلیان احساسات خشونت آمیز ناشی از سرخوردگی و خشم که اغلب در انظار عمومی رخ می دهد.
وندالیسم شهری
یکی از وجوه مهم وندالیسم «محیطی»است که عمل وندالیستی در آن اتفاق می افتد بر این اساس در وهله اول وندالیسم شهری مجموعه رفتار و اعمالی است که نه در فضای مجازی یا جنگل ها و روستاها و یا آثار باستانی واقع در نواحی دوردست (مثلا بیابان ها) بلکه در شهرها اتفاق می افتد.موضوع دوم ماده یا اموالی است که عمل وندالیستی روی آن ها انجام می شود،در وندالیسم شهری این ماده می تواند مبلمان شهری (نیمکت ها ،ایستگاههای اتوبوس ،چراغ های روشنایی شهری،تابلوهای خیابان و کوچه ها سطل زباله…)تجهیزات شهری(تلفن های عمومی،آبخوریها ،دستگاههای خودپرداز،پارکومترها ،پله های برقی،دستگاههای خرید بلیت و…)و یا خود محیط مصنوع شهری اعم از دیوارها و خیابان ها و پل ها یاتوالت های عمومی ترمینال ها ورزشگاه بیمارستان و مدارس و حتی فضاهای سبز مثل پارک ها و باغچه ها و…باشد.موضوع متمایز کننده دیگر جنبه ای فرهنگی و سیاسی موجود در بخی اعمال وندالیستی است که در شهرها اتفاق می افتد و گاه ممکن است به بخشی از هویت شهری تبدیل شود مانند نقش های گرافیتی که امروزه در بسیاری مناطق جهان جزء نمادهای شهری شناسایی شده است.
انواع اقدامات وندالیستی در شهرها
1-محیط و مبلمان شهری :که عبارتند از شعار نویسی روی دیوار و چسباندن اگهی تبلیغاتی اگهی مراسم ختم ..
2-وسایل نقلیه :که عبارتند از پاره کردن صندلی اتوبوس ها قطار و مترو،تخریب ایستگاههای اتوبوس ،سرقت چوب صندلی ها شکستن دیوارها و سقف های شیشه ای…..
3-خیابان ها و کوچه ها: که عبارتند از کندن تراکت های تبلیغاتی از روی تابلوی برگ نصب شده در خیابان ها شکستن لامپ و روشنایی معابر عمومی و فضاهای سبز…
4-پارک ها و فضاهای سبز و پارک جنگلی :عبارتند از شکستن درختان پارک چیدن گلها و کندن بوته ها و گیاهان کاشته شده …
پیامدهای وندالیسم
عمده ترین پیامد های وجود و گسترش وندالیسم در یک جامعه را به طور کلی به دو دسته پیامد های انسانی و مادی تفکیک می کنند.پیامدهای انسانی ناظر بر ایجاد و گسترش احساس ناامنی، بی ارزش شدن هنجارهای کنترلی،تکثیر رفتاراز طریق تقلید،تضعیف یا از دست دادن وجوه سازنده،متعهد و مسئول در شخصیت افراد،اختلالات شخصیتی و اجتماعی،افزایش احساس نیاز به کنترل رسمی و در مواردی تقاضا برای تشدید مجازات ها،اتلاف سرمایه ی انسانی سازنده جامعه،مشغول شدن بخشی از نیروی توسعه ای جامعه به کنترل و مجازات و… است.در حالی که جنبه های مادی این رفتارها که بیشتر نیز مورد توجه قرار گرفته است ،ناظر برخسارات مالی واتلاف سرمایه هایی برای بازسازی جبران غرامت و یا جریمه افراد از طریق افزایش مالیات های تحمیلی و یا جریمه اقدامات فرزندانشان است. ظاهرا یکی از اولین پژوهش ها در زمینه وندالیسم مربوط به تحقیقی در شهر مشهد در خصوص تخریب کیوسک های تلفن است اما یکی از گسترده ترین پژوهش وندالیسم که با هدف شناخت علل انواع انگیزه ها ،موضوعات و درجات مختلف وندالیسم در تهران بین سالهای 1372-1374 و زیر نظر دکتر محسنی تبریزی صورت گرفته است. محقق ضمن پرداختن به اتیولوژی (سبب شناسی) پدیده وندالیسم اپیدمیولوژی (همه گیر شناسی) آن اهداف ذیل را مورد توجه قرار داده است:
1-بررسی وضع موجود وندالیسم در تهران با عنایت به ابعاد موضوعات دامنه میزان فراوانی شیوع و تداول وندالیسم
2-اتیولوژی یا شناخت علل و انگیزه وندالیسم
3- اپیدمیولوژی یا فراگیرشناسی وندالیسم در تهران و در برخی از شهرهای بزرگ جهان
4- گرداوری تنظیم تئوری های موجود در باب وندالیسم و بزهکاری نوجوانان با هدف ارائه مدلی نظری
راهکارهای مقابله با وندالیسم
گزارش و پژوهش های انجام شده در مورد وندالیسم غالبا راهکارهایی را براساس یافته های خود برای مداخله در موضوع پیشنهادکرده اند که می توان راهکارهای مطرح شده در آن ها را بطور کلی در چهار محور دسته بندی کرد.
1-راهکارهای پیشگیرانه:که خود در دو دسته بندی می شود
الف:راهکارهای انسانی(مربوط به آموزش های آگاه سازی و ایجاد تعهد در کودکان و نوجوانان،مشاوره در زمینه هایی که کودکان تجربه خشونت در خانه یا در محیط آموزشی دارد،آموزش والدین ،آموزش در مدارس….است)
2-راهکارهای کاهش آسیب: که ناظر است به هدایت برخی از فعالیت های وندالیستی به سمت اقدامات سازنده فرهنگی و هنری فراهم کردن زمینه های تخلیه انرژی گروه های سنی مستعد در رویدادهای مختلف ورزشی و فرهنگی استفاده از موادی که آسیب پذیری وسایل و تجهیزات را کاهش می دهد….
3-راهکارهای بازسازی:که باز در دو بخش بازسازی انسانی و بازسازی اموال تخریب شده تفکیک شدنی است. در بخش بازسازی اموال تجاربی همچون استفاده از مجازات های جایگزین و ترمیمی برای وندال ها(اعم از نقدی و غیر نقدی) در بازسازی آنانی انجام مشاوره های روانشناختی دوره های بازپروری و آموزش های کنترل خشم و… اشاره شده است.
4-راهکارهای کنترلی:که در دو بخش کنترل های رسمی و غیر رسمی تفکیک پذیر است.کنترل های رسمی ناظر به وضع کردن قوانین سخت گیرانه استفاده از نیروهای انتظامی و پلیس برای کنترل و برخورد با وندال ها به ویژه در محیط های ورزشی افزایش تجهیزات کنترلی مثل دوربین ها و سنسورها در محیط های ورزشی آموزشی و مبلمان شهری و مواردی از این دست است. در مقابل منترل های غیر رسمی بر کنترل از طریق خانواده ها گروه های همسالان مدارس کلوپ ها و گروه های طرفداران در ورزشگاه ها و در مجموع فرهنگ سازی و اقدامات اجتماعی تاکید دارد. همچنین در اغلب منابع به دو گام مهم تقویت شناخت و تخصص گرایی در مواجه با موضوع نیز تاکید شده است.
الف:گام اول تقویت شناخت مسئله
وندالیسم را جنایتی خرد دانسته اند که می توان زمینه ساز جرائمی بزرگ تر باشد و از این دیدگاه مقابله با آن برای رشد و بالندگی جامعه ضرورتی جدی است و بی توجهی به آن آثار جبران ناپذیری بر جای خواهد گذاشت.یک مانع جدی پیش روی مقابله با این پدیده ضعف آمارها و تحقیقات در این حوزه هاست.
ب:گام بعدی تخصص گرایی
برنامه ریزی برای مقابله با پدیده وندالیسم به تخصص های ویژه ای نظیر روانشناسی جامعه شناسی علوم تربیتی جرم شناسی طراحی شهری و مدیریت نیاز داذد و اعمال آن از طریق روش های متنوعی صورت می گیرد.نظارت با ابزار مکانیکی که با روش هایی نظیر دوربین مدار بسته و چفت و بند نگهبان موانع فیزیکی و….انجام می شود اولین راه حلی است که به ذهن می رسد و اغلب ناکارآمد است و حتی احتمال دارد در برخی موارد به گستاخ شدن وندال های حرفه ای منجر شود.مقابله با وندالیسم به تمهیدات ویژه ای نیاز دارد که اغلب کارامدی کارکردهای جامعه شهری را هدف قرار می دهد. افزایش مشارکت و مسئولیت پذیری اجتماعی تبلیغ و اطلاع رسانی از طریق رسانه ها درونی کردن فرهنگ شهروندی آموزش نمایش روابط دوستانه در محیط های شهری و برنامه ریزی مدیریتی تعدادی از راهکارهای آزموده شده برای کاهش وندالیسم است.
در مرحله پیش وقوع وندالیسم
در این مرحله توجه عمده به گسترش چتر سلامت اجتماعی معطوف به همه ی احاد جامعه ( پیشگیری جامعه مدار) با توجه به افراد <در خطر > یا <مسئله دار> (پیشگیری رشد مدار) به مثابه پیش زمینه های تحقق موثر مورد اهتمام قرار می گیرد:
1) ایجاد و گسترش امنیت اجتماعی در سطح فراگیر و بهره مندی همگانی
2) فراهم ساختن و ارتقای توانمندی لازم برای استمرار بخشیدن به این امنیت در شرایط بحران های اجتماعی و بلاهای طبیعی
3) وضع قوانین مناسب تامین اجتماعی و حمایت همه جانبه از افراد و اقشار آسیب پذیر
4) تدوین درس نامه ی آموزشی ، تربیتی و علمی برای مدارس با هدف سپرهای بازدارنده در برابر آماج های کج روی و وندالیسم
5) افزایش مراکز مشاوره اجتماعی در محلات و مدارس با هدف توانمندسازی وکاهش مسائل اجتماعی
در این مرحله هدف شناسایی کمبود ، مشکلات اجتماعی تربیتی تحصیلی فرهنگی افراد در خطر و مداخله روانی و اجتماعی جهت توانمندساختن آحاد جامعه ، به ویژه افراد در معرض خطر هستند.
در مرحله وقوع کج روی(وندالیسم)
فعالیت های اساسی عبارت است از بررسی همه جانبه ی کج روی از جمله نمودها ، علل شکل گیری و همچین مکانیسم های گسترش آن . از جمله دیگر راهکارهای اساسی این مرحله ، گسترش توانمندی ها و امکانات نهاد های فعال در عرصه پیشگیری موقعیتی (پلیس ، دادگاه های جزائی و خانواده ، دادگاه های کودکان و نوجوانان مؤسسات مددکاری اجتماعی و…) است که باهدف هر چه کارآمدتر ساختن آنها و در محورهای زیر صورت طراحی و اجرا می شود. بررسی ساختار ها امکانات و چگونگی عملکرد این نهادها طراحی برنامه های تقویت و پیشبرد آن ها و سرانجام آموزش اعضا راشامل می باشد.
در مرحله پس از وقوع کج روی
هدف عمده انسانی کردن مجازات ها و کارامد ساختن درمان و توان بخشی به منظور فراهم آوردن زمینه بازگشت موثر کج رو به جامعه است که با برنامه ریزی در جهت توسعه نهادهای جزایی موجود یا ایجاد جایگزین ها ی مناسب برای آنها به مرحله اجرا درمی آید این توسعه در محورهای زیر مورد توجه قرار می گیرد:
1-اصول تعیین و اجرای مجازات
2-برنامه های متعدد توان بخشی در محدوده ی زیستی و روانی و اجتماعی
3-برنامه های آزادی مشروط وآماده سازی فرد برای از سرگیری زندگی اجتماعی
